Türkiye’nin ilk başarılı çıplak beton uygulamasını Karatepe Açık Hava Müzesi projesinde başarıyla gerçekleştiren, geleneği yadsımadan da kültürel bir duyarlılığın yerleşip gelişebileceğini, tasarımını ve uygulamasını yaptığı yapılarla Akyaka’da kanıtlayan, 11 Ekim 2008’de yitirdiğimiz şair, edebiyatçı, yapıcı, Uluslararası Ağa Han Mimarlık Ödülü sahibi, ömrünün daha önceki yıllarında gazetecilik yapmış, yayımlanmış şiir kitapları da bulunan Nail V. Çakırhan’ı doğumunun 100. yılında bir sergi ve söyleşi ile anılıyor.
KüratörlüğünüY. Mimar M. Melih Güneş’in yapmış olduğu sergi, TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi tarafından İKF (İstanbul Kültür Forumu) işbirliğiyle İstanbul 2010 AKB programı kapsamında düzenlendi. Çakırhan’ın özel eşyalarından, mektuplarından, yapılarının eskiz ve Reha Günay’ın çektiği fotoğraflarından oluşacak sergiye Nâzım Hikmet, Attila İlhan, Can Yücel, İlhan Selçuk gibi yakınlarının kendisi için yazdığı şiirler, notlar eşlik edecek.
Serginin açılışı 2 Nisan Cuma Saat: 19.00’da TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi’nde gerçekleşecek. Sergi açılışı öncesi yapılacak toplantı Enis Rıza’nın Nail V. Çakırhan’la Akyaka’da 1997 yılında yapmış olduğu sözlü tarih söyleşisinden VTR Araştırma Yapım Yönetim’in hazırladığı kısa bir pilot yapımla başlayacak. Zeliha Berksoy’un Nail V. Çakırhan’ın şiir ve yazılarından derlenen bir seçmeyi okumasının ardından bir söyleşi düzenlenecek. Katılımcılardan TMMOB Mimarlar Odası eski başkanlarından Oktay Ekinci, Çakırhan’ın mimarlığı ve mimari kültüre katkılarını; kendisiyle uzun bir söyleşi gerçekleştirmiş ve bu söyleşiyi yayına hazırlamakta olan yazar Nursel Duruel yaşamıyla ilgili dönemleri anlatacak. Nail Çakırhan’ın yakın dostu Hamdi Yücel Gürsoy, Çakırhan’la ilgili anılarını aktarırken bir insanın diğer bir insanın hayatı üzerindeki etkilerine tanık olacağız. Rasih Nuri İleri’nin Çakırhan’ın şairliği ve Türkiye’deki sol siyaset içindeki yerini ve önemini aktaracağı toplantının yöneticiliğini M. Melih Güneş yapacak.
NAİL V. ÇAKIRHAN KİMDİR?
Nail Çakırhan 1910 yılında bugünkü Gökova, Gökabad’da (Ula bucağı, Muğla İli) doğdu. İlkokulu Ula’da, ortaokulu Muğla’da, liseyi Konya’da okudu. 12 yaşında şiir yazmağa başladı. 13 yaşında ilk el yazması gazetesini, 18’inde Konya’da ilk basılı mecmuayı çıkardı. 19’unda İstanbul’da Tıp Fakültesi’ne yazıldı; fakat fakülteyi bıraktı gazeteciliğe atıldı. Arkadaşı Nâzım Hikmet’le birlikte “1+1=Bir” adlı şiir kitabını çıkardı. 24’ünde Sovyetler Birliği’ne gitti, ekonomi politik okudu. 1937’de Türkiye’ye döndükten sonra, gazetecilik, kitapçılık, muhasebe gibi türlü işlerle uğraştı. 1951’de Karatepe-Aslantaş’ta kazı yapan ve restorasyonla görevlendirilen eşi Halet Çambel’e yardım etmek için Karatepe-Aslantaş’a gitti. Burada yapı işlerini üstlendi, kazı yerindeki koruyucu saçakları, kazı evi, orman binaları, ilkokul, lojman ve atölye inşaatlarını yönetti. Türkiye’deki ilk başarılı çıplak beton uygulamasını (üstelik çok zor koşullarda) gerçekleştirmesi, çeşitli tuğla binalar yapmasının kazandırdığı pratik ona sonradan yapacağı tasarım ve uygulamalarda kolaylık sağlamış olmalıdır.
Kendisi için 1970 yılında tasarlayıp yaptığı evle 1983 yılında Ağa Han Mimarlık Ödülü’nü aldığı Büyük Jüri Kararı’nda şöyle yazılıdır:
“Tasarım ve bezemede geleneksel yaşam biçiminin yansıtılması ve sürdürülmesinden kaynaklanan yalınlık ve inceliğe. Evin tasarımı geçmiş örneklerin basit bir yinelemesinin ötesindedir; bezemeleri ağırbaşlı, eskiye benzer yeterli orandadır.
Doğayla olağanüstü uyumu ve çok amaçlı kullanımın üstün niteliği ve iç mekânının etkisi yapıya büyük üstünlük kazandırıyor. Bu havadar ve çekici ev, el sanatlarını canlandırması ve kültürel duyarlığı için özellikle dikkate değerdir.”
TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi 1992 yılında verdiği “Mimarlığa Katkı Ödülü” ile yüzü aşkın yapı tasarlayıp uygulamasında bizzat bulunmuş “alaylı” meslektaşlarını “anlamsal” olarak Türkiye mimarlarının onur üyeliğine getirdi.
Nail V. Çakırhan’ın 1942 yılındaki “Tan Gazetesi Yazıları”, eşine yazdığı mektuplardan oluşan “Canım Halet’çiğim” ve “Daha Çok Onlar Yaşamalıydı” başlıklı şiir kitaplarının dışında mimarî çalışmalarını içeren “Yapı Sanatında Yarım Yüz Yıl/Geleneksel Mimarinin Şiiri Nail Çakırhan” başlıklı bir kitap da yayınlanmıştır. Toplumsal duyarlılığıyla pekişen mimarî duyarlılığı birbiriyle bütündür. Ödül aldığı evle bölgede de kültürel bir duyarlılığın yeşerip boy atmasını sağlamıştır.
Tasarımını yaptığı ve maliyet keşfi dahil çıkardığı projelerin uygulama sırasındaki sorunlar birlikte çalıştığı mimarlarla “kafabirliğiyle” çözülür. Çalışma sürecinde Nail V. Çakırhan’ın yaşama biçimine de yansıyan ideoloji ve felsefesi hep hissedilir. “Emek” ve “hak” kavramlarının pratiği de yapılır yapılar yükselirken… Çağına şan katmış ender bir bilge, onurlu bir kuşağın dimdik çınarlarındandır. Nail V. Çakırhan, nerdeyse bir asrını yaşadığı Türkiye toplumsal hayatının övünme sebeplerindendir.